”Cultuur uit Maastricht, hoort in Maastricht!” Met deze slogan brachten we de Minervalia in 2019 terug naar Maastricht. Meer dan 80 donateurs hebben ervoor gezorgd dat de Universiteitsbibliotheek Maastricht (UB) dit belangrijke, zeldzame boek kon aanschaffen.
De campagne
Van 15 maart tot en met 8 mei 2019 hielden het Universiteitsfonds Limburg/SWOL en de Universiteitsbibliotheek Maastricht een crowdfundingcampagne om € 12.500,- bij elkaar te krijgen. Het door een antiquaar in Houten aangeboden boek konden we hiermee terughalen naar Maastricht, de plek waar het in 1554 werd gedrukt. Sindsdien maakt dit belangrijk stuk erfgoed deel uit van de Bijzondere Collecties van de Universiteit Maastricht. Het werk is daarmee de oudste Maastrichtse druk van deze collecties.
De inhoud
“Een unieke publicatie die het verdient om een groter publiek te krijgen” aldus classicus en vertaler Guus Janssen over de Minervalia, In quibus scientiae praeconium … van Jean Guyot de Châtelet, in 1554 gedrukt bij de Maastrichtse drukker Jacob Baethen. Het is één van de oudste, Maastrichtse drukwerken, waarvan wereldwijd nog slechts 5 exemplaren beschikbaar zijn. Bovendien is het de oudste in Maastricht gedrukte komedie, die ons waardevolle zaken leert over het verleden en over het heden. Het werk laat op humoristische wijze de overwinning zien van wetenschap en studie op de domheid en onwetendheid. In zeven akten nemen Minerva, de zeven vrije kunsten en de muzen het op tegen de onwetendheid, daarbij gesteund door egoïsme, onenigheid en jaloezie. In de huidige samenleving, waar vooral de eigen, vaak ongefundeerde mening en het onderbuikgevoel zegevieren, heeft de Minervalia niets van zijn relevantie verloren. Sterker nog, het is juist nu relevant.
Daarnaast is de Minervalia waardevol voor onderzoek. Het werk is doorspekt met citaten van klassieke en vroegmoderne auteurs met als doel de mensheid uit de ‘donkere Middeleeuwen’ te trekken door ze wetenschap, kennis en kunde bij te brengen. De Lof der Zotheid van Erasmus wordt geciteerd, zelf een satire op de onwetendheid. Het is een echt renaissancewerk. Dit is ook te zien aan de prachtige, moderne typografie waarmee de drukker afwijkt van het tot dan in Noord-Europa gangbare lettertype. Ten slotte verschaft het inzicht in de muziekkennis van de regio Limburg tijdens de zestiende eeuw. De schrijver was naast componist en priester, ook directeur van het conservatorium in Luik met connecties in Maastricht.
De exposities
Van mei tot en met juli 2019 was de Minervalia te bekijken in een vitrine bij Boekhandel Dominicanen. Tot november 2019 werd het boek tentoongesteld in de Universiteitsbibliotheek. Het werk is een van de highlights van de Bijzondere Collecties en maakt om die reden deel uit van de Special Collections tours die de UB verzorgt. In de loop van 2020 is de UB op zoek gegaan naar een classicus voor een Nederlandse vertaling van de Minervalia, een primeur aangezien er geen integrale vertaling bestaat van dit boek.
De vertaling
In april 2020 heeft de heer Guus Janssen, docent Klassieken bij de Trevianum Scholengroep in Sittard, toegezegd de vertaling te willen verzorgen. Janssen werkt momenteel aan een Nederlandse vertaling van de Latijnse brontekst, waarbij vijf andere classici fungeren als klankbordgroep. Hij doet dit door de scans eerst te transcriberen naar correct Latijn, omdat bij automatische tekstherkenningstechnieken de foutmarge te groot is. Daarna volgt een zo letterlijk mogelijke vertaling naar het Nederlands. Vervolgens komt er een meer leesbare vertaling met een inleiding en noten. Deze tekst vormt de basis voor een eigentijdse bewerking die geschikt is voor opvoering.
Volg de Bijzondere Collecties de komende maanden op Facebook en Instagram om meer te weten over de Minervalia, het vertaalproces en interessante ontdekkingen van de vertaler. Zo neemt conservator Odin Essers u in een videoserie mee achter de schermen van het vertaalproces van de Minervalia. Hieronder kunt u de eerste video te bekijken.
De Bijzondere Collecties
Een Nederlandse vertaling is nodig om de tekst beter bruikbaar te maken voor onderwijs en onderzoek, maar ook om publieksactiviteiten te organiseren, zoals een toneeluitvoering. We geven de komende periode nog meer prioriteit aan publieksparticipatie. Om een breed publiek te engageren en de collectie ‘van het publiek’ te maken, houden we de drempel voor de (digitale) bereikbaarheid van de collecties laag. Bovendien zullen we nog meer digitale mogelijkheden benutten met als doel de bekendheid met de Bijzondere Collecties binnen en buiten de universiteit te vergroten, en het gebruik in onderwijs, onderzoek en maatschappij te stimuleren. Uw hulp is daarbij onmisbaar.
Meer informatie over de Bijzondere Collecties vindt u op onze vernieuwde, Engelstalige Special Collections-website. En wilt u een financiële bijdrage leveren, kijk dan bij Get Involved. Heeft u vragen hierover of wilt u op een andere manier bijdragen aan de Bijzondere Collecties, neem dan contact op met conservator Odin Essers (zie foto) via odin.essers@maastrichtuniversity.nl.